In de komende nieuwsbrieven gaan we aandacht besteden aan mensen die van belang zijn voor onze organisatie. Hoe kijken zij naar het verleden? Wat hebben zij betekend voor en gedaan bij FiniVita en wat geven ze ons mee voor de toekomst. We beginnen met een van de ‘founding fathers’ van (destijds) Leerhuizen Palliatieve Zorg, Frans Baar.
Frans, vertel…………………………
Het was in de jaren ’80 van de vorige eeuw dat ik werkte als verpleeghuisarts en palliatieve zorg langzaam aan een opmars begon. Er was in Nederland weinig scholing op dat gebied, ik ben zelf bijvoorbeeld opgeleid in Oxford. Maar bovenal ben ik opgeleid in en door de praktijk. Door te zorgen voor mensen die ziek zijn, door hun naasten, door samen met collega’s van gedachten te wisselen over wat er nodig was, door te kijken en te luisteren (twee onderschatte vaardigheden trouwens, daar moeten jullie wat mee gaan doen!). We konden met een subsidie een project over palliatieve zorg uitvoeren en door daar de focus op te kunnen leggen en palliatieve zorg zo te verbijzonderen, leerden we steeds meer. En we gingen dat vertellen op andere plekken, ik gaf scholing en werkte mee aan de ontwikkeling van richtlijnen.
Het ontstaan van Leerhuizen Palliatieve Zorg, in 2004, was eigenlijk een logische stap. We wilden bijdragen aan organisaties waar vakmensen in en aan de praktijk leerden en die plekken noemden we leerhuizen. En in leerhuizen is behoefte aan verdieping, verbreding en bewustwording. Daaraan droegen wij bij door scholing te ontwikkelen en te geven. Ons motto werd al snel ‘kennis, kunde en kunst’. Hieraan werkten we, samen met de deelnemers, in alle scholingen. Want zonder hun praktijkervaringen, hun verhalen, hun perspectieven, is scholing geven niet meer dan droge rijtjes overdragen. En daar leren mensen niet zo van.
En hoe ontwikkelde zich dat?
De Verpleeghuis- en thuiszorg organisaties (VVT) in en rondom Rotterdam vormden de Stichting. Zij waren de leerhuizen en veel scholing, bewustwording en reflectie gaven we dus bij hen. Maar ook elders was er interesse. We ontwikkelden steeds nieuwe scholingen, voor nieuwe doelgroepen, over nieuwe thema’s. Maar altijd ingebed in en gevoed door de praktijk. Mensen worden in de dagelijkse zorgpraktijk overweldigd door routine, door efficiënt moeten werken, door snel communiceren. Onze scholingen en bijeenkomsten waren een vrijplaats om te ontdekken, om uit te wisselen, om jezelf in te brengen, te gaan bewegen richting anders handelen. En door de combinatie van kennis aandragen en een vrijplaats creëren hebben we veel bijgedragen aan de kennis, kunde en kunst van de palliatieve zorgverlening van al die cursusdeelnemers.
Recent is Leerhuizen Palliatieve Zorg gestopt in de organisatievorm zoals het bijna 20 jaar heeft gefunctioneerd, hoe is dat voor jou?
Ik heb ongeveer 14 jaar met veel passie bijgedragen eraan, en ben natuurlijk ook al weer een tijd weg. Toch, ik zou graag willen snappen waarom dit soort besluiten worden genomen, het is toch nog niet klaar met scholing en ontwikkeling? Anderzijds, Leerhuizen Palliatieve Zorg heeft zeker een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van palliatieve zorg in Nederland, dat het nu anders moet is misschien ook passend bij de tijdgeest.
Wat zou je ons meegeven om te doen en te laten voor de komende tijd?
Ik las recent een boek waarin betoogd werd dat de mens in zich, een ziel, een lichaam en een verteller heeft. En die laatste is (ook) interessant als het gaat om scholing. Leerhuizen FiniVita kan slagen als je ruimte maakt voor ‘de andere taal’. Het verhaal wat vaak bedreigd wordt door de waan van de dag en daarom niet verteld wordt. Het is dus belangrijk dat er plekken zijn waar mensen naar toe kunnen komen om hun echte verhaal te vertellen, op adem te komen en bemoedigd te worden. En FiniVita kan zo’n plek zijn. Dat waren we vanaf 2004, en ik wens jullie toe dat je dat blijft! Theorie en kennis kan niet los staan van het echte verhaal van de mensen. En verder, de inspiratie is en blijft de werkvloer, de trainers van FiniVita moeten daar ook altijd voeling mee houden. Het is belangrijk dat je niet ‘hier weten wij het wel’ gaat uitstralen, maar ‘dit is een plek waar je tot jezelf kunt komen’. En mijn laatste advies; geef de deelnemers het gevoel dat er ook aan hun lichaam gedacht wordt (serveer dus goed en lekker eten!), naast aan hun ziel en aan hun verhalen. In lijn met palliatieve zorg als integraal en holistisch, is bijdragen aan de Kennis, Kunde en Kunst van de deelnemers ook een totaalpakket; denk dus aan toevoegen of gebruiken van schoonheid (verse bloemen!) en kunst, die inspiratie helpt, daar ben ik van overtuigd.
Marieke Groot in gesprek met Frans Baar, augustus 2023